ၸၢဝ်းၵတႄး မၼိပူႇရ် ၶဝ်တုၵ်းယွၼ်း ယႃႇပေႁႂ်ႈႁပ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးမိူင်းမၢၼ်ႈ

ဝၼ်းသဝ်၊ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 27၊ 2024 

လႅၼ်လိၼ် ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇ-မၢၼ်ႈ

ၸုမ်းယိင်းၵွင်ႈၵၢင် မၼိပူႇရ် (ၵတႄး) ၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းၶဝ် တႃႇဢဝ် ၵူၼ်းပၢႆၽေးမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမၼိပူႇရ်၊ မိူၼ်းဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမီႇၸူဝ်ႇရမ်ႇ လႄႈ တုၵ်းယွၼ်းပႃး တႃႇႁဵတ်းႁူဝ်ႉ ႁႄႉၵင်ႈပႃးၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမၼိပူႇရ် ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸၢဝ်းၵုတ်ႉၵီး လႄႈ ၸၢဝ်းၼႃႇၵ ၶဝ် လႆႈပဵၼ်လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈယူႇသေ ၶဝ်မီးလွင်ႈတုၵ်းယွၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ယႃႇပေ ႁႂ်ႈႁပ်ႉထႅင်ႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်တေ မႃးထႅင်ႈၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ၸၢဝ်းၵတႄး ၵမ်ႉၼမ် ၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈမိူင်း မၼိပူႇရ် ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်တင်း မျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်မီးတီႈ ပွတ်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ ဢိၼ်းတီးယႃးသေ ဢၼ်ၶိုၼ်းပဵၼ် လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယူႇၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈတုၵ်းယွၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းၶဝ်ဝႆႉ မီးယူႇ ႁူဝ်ၶေႃႈ ႁူၵ်း ဢၼ်ၼႆ တီႈထၢၼ်ၶၢဝ်ႇဢိၼ်းတီးယႃး ၵမ်ႈၽွင်ႈ လႆႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇ မိူဝ်ႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 26 ဝၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။

မိူဝ်ႈဝၼ်းပုတ်ႉၼၼ်ႉ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင် ၵတႄး (Arambai Tenggol) ၶဝ်ၽိတ်ႈမွၵ်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းၶဝ်သေ တုၵ်းယွၼ်း ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇ လွင်ႈဢၼ် ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈ ၼႃႈလိၼ် ၵႃႈတီႈ ၸၢဝ်းၶိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵုတ်ႉၵီး လႄႈ ၼႃႇၵ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်း ႁူၵ်းၶေႃးၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး ဢၼ်ဝႃႈ ႁႂ်ႈဢဝ် ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမၼိပူႇရ်ၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇဝႆႉ တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းမီႇၸူဝ်ႇရမ်ႇ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵင်ႈႁူဝ်ႉပၼ် တီႈလႅၼ်လိၼ်မၢၼ်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၸုမ်းၵုတ်ႉၵီးၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တွပ်ႇၶိုၼ်းတီႈၼိူဝ် ဢွၼ်ႇလၢႆးဝႃႈ လွင်ႈဢဝ်ၶဝ်ႁႃလိူင်ႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸိူဝ်းလုၵ်ႉၽၢႆႇမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇမႃးၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လႆႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶဝ်ၶႂ်ႈလိုပ်ႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၸၢဝ်းၼႃႇၵ လႄႈ ၸၢဝ်းၵုတ်ႉၵီး ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်း ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၽူႈတႄႇတင်ႈ ၸုမ်း India for Myanmar ဢၼ်ပဵၼ် သလႃးတူဝ်ႇၶႃႇရ် မွၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇၶၢႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၸၢဝ်းၵတႄးၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းၼၼ်ႉ လႄႈ တႃႇသွၼ်ႇဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် လွင်ႈဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းတိုၵ်ႉၸဝ်ႉယူႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

“တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ၽၢႆႇလင်ဢၼ်ဝႃႈ တႃႇဢဝ် ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၶိုၼ်းၶၢႆႉပၼ်ၵႂႃႇတီႈ ၽၢႆႇၸႄႈမိူင်းမိူင်း မီႇၸူဝ်ႇရမ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ယႂ်ႇထၢၼ်ႇႁိုဝ် ၼႆ လၢမ်းယၢပ်ႇဝႆႉယူႇ။ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းတႄႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵတႄး ၸိူဝ်းမီးတီႈ ပၼိပူႇရ် ၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈၶဝ်မၢပ်ႇၼေးဝႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႃႇၵ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶျၢင်း ၸိူဝ်းမီးယူႇတီႈ မၼိပူႇရ် ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉၽၢႆႇမိူင်းမၢၼ်ႈၶၢႆႉမႃးႁႃႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းၵမ်ႉၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးတူၺ်း လၢႆးတႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ လၢႆးၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းဝႃႈတႄႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉဝႆႉဝႃႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လႅပ်ႈၶဝ်ၶႂ်ႈမၢႆထိုင်ဝႃႈ ၸိူဝ်းၶၢႆႉမႃး ဝၢႆးသေ ပဵၼ်လွင်ႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ပီ 2020 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ“။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၼိပူႇရ် ၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်မႃႈတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈမႃး ဝၢႆးလင် လွင်ႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ပီ 2020 မွၵ်ႈ 150 ၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈတိုၵ်ႉ ၺွပ်းဝႆႉယူႇ ထိုင်တေႃႈလဵဝ်။ ၸိူဝ်းဢၼ်ထိုင်ဝၼ်းပွႆႇမၼ်း တင်းၼမ်ၼၼ်ႉၵေႃး ၶဝ်တိုၵ်ႉၺွပ်းသႂ်ႇဝႆႉတီႈၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဢိၼ်ႇၽႃႇ တီႈၸႄႈမိူင်း မၼိပူႇရ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉတူၵ်းယူႇ တီႈၼႂ်းၶွၵ်ႈဢိၼ်ႇၽႃႇ ဢၼ်တူၵ်းလူၺ်ႈ ယွၼ်ႉ ၵူတ်းမၢႆႉၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ၽူင်းသေ ၵပ်းသိုပ်ႇ ဝီႇဢူဝ်ႇဢေႇမႃး ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

“ၶႃႈႁဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၶၢဝ်းယၢမ်း လႆႈဝႃႈ ႁိုင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပေႃး လိူၼ်ထူၼ်ႈသွင်၊ လိူၼ်ထူၼ်ႈသၢမ်တေမႃးၼႆႉၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ ထုၵ်ႇၺွပ်းၼႆႉ တေတဵမ်သၢမ်ပီယဝ်ႉ။ ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈယူႇသဝ်းတီႈၼႆႈၼႆႉ မၼ်းလူမ်ၸႂ်သေဢိတ်း။ တင်းမူတ်းၼႆႉ လႆႈယူႇၸွမ်းၼင်ႇ မၢႆႈမီႈၶွၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမႃႈလႄႈ တိူဝ်းယၢပ်ႇၼႃႇ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယု တႄႇဢဝ် ၼိုင်ႈၶွပ်ႇတေႃႇ ၵဝ်ႈၶူပ်ႇသိပ်းၶူပ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းလူဝ်ႇလႆႈ ႁဵၼ်းပႆႇၺႃႇ၊ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ ထုၵ်ႇၶင်ဝႆႉယူႇ တီႈၼႂ်းၶွၵ်ႈ၊ တင်းမူတ်းမီးယူႇ 30 ပၢႆဢေႃႈ။ ၶဝ်လၢတ်ႈဝႃႈ သူၶႂ်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်ႁဵတ်း၊ တႃႇဢွၵ်ႇတၢင်းၼွၵ်ႈတႄႉ ႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈ ႁဵတ်းသင်ပၼ်လႆႈ၊ မိူင်းသူၵေႃး ဢမ်ႇၶိုၼ်းႁွင်ႉသူ၊ ဝႃႈၼႆယူႇ တႃႇသေႇယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၼိပူႇရ်ၵေႃႈ လႆႈထူပ်းၺႃး လွင်ႈမၢပ်ႇၼေးယူႇဝႃႈ ဢၼ်ၸွမ်းႁဵတ်းပၼ် လွင်ႈဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵတႄးၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းယူႇၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ထၢၼ်ၶၢဝ်ႇဢိၼ်းတီးယႃး ၵမ်ႈၽွင်ႈတႅမ်ႈတၢင်ႇဝႆႉဝႃႈတႄႉ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵတႄး ၶဝ် တေဢၢၼ်းတုၵ်းယွၼ်း ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်း ႁူၵ်းၶေႃႈ ႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈ ဢၼ်ပႃးဝႃႈ ယႃႇပေ ႁႂ်ႈႁပ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်မႃးတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ႁႂ်ႈႁဵတ်းႁူဝ်ႉႁႄႉပၼ် တီႈလႅၼ်လိၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၸႄႈမိူင်း မၼိပူႇရ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်မႃးတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်သေတႃႉ တီႈၼႂ်းၸႄႈမိူင်း မီႇၸူဝ်ႇရမ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈမုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း မီးယူႇ မွၵ်ႈ သၢမ်မိုၼ်ႇၼႆ ၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်းၽၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းလၢတ်ႈတႄႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်တႄႉမၼ်းၼႆႉ လႆႈလၢမ်းဝႆႉ တေမီး မွၵ်ႈသွင်ပုၼ်ႈၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။

ငိူၼ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်း

• Yan Naing. "မြန်မာစစ်ရှောင်တွေ လက်မခံဖို့ မဏိပူရ် ကသည်းလူမျိုးစုတွေ တောင်းဆို" — VOA, January 26, 2024